Ik had in het boek Rivierenland van Suzanne Jansen en Martin Lokven de theorie gelezen dat Amsterdam eigenlijk Diedam had moeten heten.
De Amsterdamse schrijver Bas Kok meent dat de eerste bewoners zich vestigden in wat nu Amsterdam noord is. Rond het jaar 1000 toen het IJ nog niet bestond en het hele gebied veen was, stroomde het Die op de plek waar de Dam werd opgeworpen. “ In de vroegste ontstaansjaren van het latere Amsterdam lagen de Amstel en het IJ niet in de buurt van het Damrak. Er was ter plaatse maar één rivier: het Die. Met de Allerheiligenvloed van 1170 stroomde het land vol en dat resulteerde onder andere in het ontstaan van de Zuiderzee en het IJ. De Amstellanders groeven daarna waarschijnlijk een kanaal tussen de Amstel en het Die. Enige tijd heeft men het Die de Noorder Amstel genoemd. Later kreeg het namen als Damrak en Rokin en is de naam Die verdwenen.”
Goudriaankanaal
Ik pakte de kaart erbij en zag in Waterland de meren met namen als Ransdorper Die, Uitdammer Die en Holysloter Die. Ik vond die theorie wel een prikkelende gedachte. Mijn oog viel toen ook op het nooit gerealiseerde Goudriaankanaal.
Wanneer aan het eind van de 18e eeuw het IJ bij Pampus dichtslibt en de schepen Amsterdam nauwelijks nog kunnen bereiken zoekt kanalen-koning Willem I naar een oplossing. Eén plan is van Goudriaan, die een kanaal wil graven dwars door Marken en Waterland naar Durgerdam. Er wordt begonnen met graven, maar de kosten lopen uit de hand door technische complicaties die extra havenhoofden, sluizen en dammen voorschrijven. De uitvoering wordt gestaakt, maar er zijn nog sporen in het landschap. Marken is nog steeds doormidden gekliefd door een waterloop en van Durgerdam naar Holysloot loopt nog een kaarsrecht restant van het tracé.
Waterverleden
We besluiten eens een wandeling langs dit waterverleden te maken en nemen op een prachtige zonnige dag de bus naar Amsterdam noord. Omdat heel het westen van Waterland eigenlijk niet bereikbaar is met OV, op een belbus na, starten we bij de stokoude Nieuwedammerdijk en belanden zo eigenlijk direct in de historische sferen.
We vervolgen naar Schellingwoude, ook zo’n prachtige oude kern met lief kerkje. Maar we schrikken een beetje van wat we achter de Schellingwoudebrug opgerukt zien. Djeezus, wanneer is dat Zeeburger eiland volgebouwd? Zijn we hier zo lang niet geweest, dat we het beeld van de Schellingwoudebrug als begin van de landelijke ruimte niet hebben bijgesteld? Of hebben de aanstormende bouwactiviteiten de laatste jaren straal genegeerd. Dat laatste waarschijnlijk.
Durgerdam
Richting Durgerdam houdt de groene-blauwe ruimte gelukkig nog stand. Het pad achterlangs is vanwege het broedseizoen nog gesloten, dus lopen we verder de dijk af. Het is schitterend weer en we hebben ook de mooiste maand voor Waterland te pakken. De grassen bloeien, het riet is opgeschoten en in de sloten drijft watergentiaan. Er staan zwanenbloemen in bloei en eenden- en meerkoetenfamilies dobberen vrolijk in het kroos.
Orchissen
We slaan landinwaarts en lopen langs het tracé van het Goudriaankanaal. De sloot die resteert houdt zich schuil laag tussen het riet. Slechts hier en daar wordt ons een doorkijkje gegund.
Verderop loopt er wel een pad langs de rand, maar dat is beschermd natuurgebied en daar mogen we niet in. We blijven dus op het fietspad in de richting van Holysloot maar kunnen wel genieten van de enorme orchissen die in het natuurgebied bloeien. Verder genieten we van het zacht wuivende grasland en het zeldzaam heldere weer.
Holysloot
Holysloot verschijnt aan de horizon, ook weer zo’n pittoresk Waterlands dorpje. We pauzeren bij het witte kerkje in het gras waarbij we over heel waterland kunnen uitkijken.
Met het kleine pontje steken we de Holysloter Die over. Een mooi graspad met overstapjes leidt ons terug naar het asfalt.
Langs karakteristieke boerderijen gaat het verder in de richting van Zuiderwoude. Het lijkt alsof we in een VVV-folder lopen, zo romantisch liggen de koeien in de weides, zo helder is het licht, zo groen en bloeiend is het land. We zien visdieven, kieviten, roofvogels, grutto’s, en vogeltjes die we niet kunnen benoemen.
Zuiderwoude
De theetuin in Zuiderwoude is het passende horecaplekje van vandaag: rood geruite tafelkleedjes op een terras van gras aan het water. Daarna resten nog enkele kilometers naar de Zeedijk waar de bus naar Amsterdam stopt. Terwijl we wachten kijken we uit over het IJsselmeer en naar Marken, waar Goudriaan zijn kanaaldroom ooit begon.
Waterland, langs het spookkanaal
15 km
Start: Purmerplein (bus 32 vanaf CS)
Eind: Zeedijk (bus 315 naar CS)
Horeca diverse gelegenheden Durgerdam
Het Schoolhuis Holysloot
Theetuin Zuiderwoude
Routebeschrijving: Bij bushalte in rijrichting staan: eerste straat rechts Beemsterstraat, doorsteken naar Nieuwendammerdijk, linksaf dijk aflopen, oversteken naar fietspad, fietspad onder Zuiderzeeweg door naar Schellingwouderdijk, dijk aflopen naar eerste knooppunt 98. Verder knooppunten 26 – 97 - 83 – 23 - 95 – 85 – 22 – 87 – 86 – 81 - 82 – richting 32 tot bushalte aan de Zeedijk.
Buiten het broedseizoen (15 maart – 1 juli) is het pad van de dijk naar Durgerdam (paars lijntje op de kaart) aan te bevelen.
Pontje Holysloot
15 april – 1 oktober zat en zon tot 17.00 uur
In juli en augustus iedere dag