Een compleet bewolkte dag, alles is gedekt in grijstinten, zelfs de temperatuur. Het is niet warm, het is niet koud, het is iets er tussenin.
Kerk
Ik rijd met Sören naar Monnickendam om een variant op de zogenaamde Palingroute te doen. Dat is een rondje rond de polder Katwoude die tussen Monnickendam en Volendam ligt. We parkeren bij de grote kerk in Monnikendam en omdat er een uitnodigend bord met ‘open’ en ‘gratis’ bij de kerk staat, nemen we een kijkje binnen. Een mooi sober protestants interieur. Er worden aanstalten gemaakt voor een omvangrijke tweedehands boekverkoop. De opbrengsten zullen naar het kerkonderhoud gaan. Tussen de resultaten van uitgemeste boekenkasten, het ontspullen en de degradatie van de thuisbibliotheek naar in de weg staande ballast, liggen ook reproducties van oude kaarten.
Kaart
Ons beider oog valt op een kaart uit 1575 waar heel Noord-Holland en een deel van Zuid-Holland op staat. Net voor de gouden eeuw, net voor het grote geld, net voor alle inpolderingen. Het land als een gatenkaas met water in alle gaten. Tussen Haarlem en Leiden ligt de waterwolf te kolken, boven het minuscule Amsterdam en het brede IJ, kun je nog vissen in de Schermer, de Beemster, de Purmer en ga zo maar door. Een kaart waar je je uren mee kunt vermaken. Fantaseren over hoe het was om die tijd te leven, kijken wat is veranderd en wat je nog kunt herkennen in de huidige tijd. We schaffen allebei een exemplaar aan.
Grasdijk
Met dat kaartbeeld nog in ons hoofd lopen we door de gave stokoude straten van Monnickendam met panden die er vermoedelijk al stonden in de tijd dat de kaart getekend werd. Het passeren van de drukke N-weg verstoort de illusie maar eenmaal aan de rand van polder kunnen weer makkelijk schakelen naar ruige tijden waarin de strijd tegen het water nog fysiek en hard werken was.
Kathammer
We lopen over een verstilde grasdijk met een vaart links en een sloot rechts. Vandaag geen wandelaar te bekennen op de palingroute. We passeren een verzameling boerderijen die het buurtschap Zedde vormen, steken de vermaledijde N-weg weer over en vervolgen langs de wat saaiere weg in de richting van Volendam. Het almaar uitdijende dorp van de Palingsound rukt op achter de Kathammer molen, die vroeger, zo weet ik nog goed, daar zo mooi solitair onder aan de IJsselmeerdijk stond. Wel een verbetering is de strook tussen fietspad en autoweg waar nu een klein maar fijn natuurgebiedje is gevormd in een dichtgeslibde sloot. We zien veenpluis, tormentil en zelfs een paar rietorchissen bloeien.
Grijs
We ronden de molen en bestijgen de grasdijk langs het IJsselmeer. Grijs voor zover het oog rijkt. Grijs water, grijze lucht, grauwe ganzen en vuilwitte schapen. Maar geheel niet onaangenaam, behalve dan misschien de schapenstront die zoals Sören zegt, zich lekker in je vibramzolen perst. We zien een paar vooroorlogse katholieke ganzengezinnen. Ze hebben wel tien kinderen! Sören oppert dat er adoptiekinderen bij moeten zitten, ik denk dat ze misschien geluk hebben. Dat alle eieren zijn uitgekomen en er geen baby gesneefd is. We weten het niet, maar kunnen bijna niet stoppen met naar ze te kijken. Een stukje verderop trekt een visdief een paling uit het water, maar de vogel kan ‘m niet houden en de paling komt na een duikvlucht met de schrik vrij.
Dijkdoorbraken
Aan de andere kant van de dijk zien we bordjes met jaartallen staan in een aantal watertjes: 1570, 1825, 1916. Het duurt even eer we beseffen dat het hier om watersnoden gaat en dat de bordjes in wielen staan, plekken waar na weer een dijkdoorbraak water bleef staan omdat het kolken diepe gaten schuurden. De kaart die we kochten is dus maar een paar jaar na die grote watersnood van 1570, de Allerheiligenvloed gemaakt (daar heb ik net even internet op nageslagen).
Monnickendam
Verderop de dijk lopen geen schapen meer, maar is er ook niet gemaaid. We lopen tot onze heupen door het fluitekruid en het gras door wolken muggen. Gelukkig steken ze niet. We zien Marken als een vage streep aan de horizon en heel in de verte de vage contouren van de hoogbouw van Almere. Ondanks het platte licht genieten van de verre uitzichten en de ruimte. Na een bocht komt Monnickendam weer in zicht. Een woud van masten in de haven, als een madurodamversie van Amsterdam in de gouden eeuw. Via de haven keren we terug naar de auto en is de cirkel weer rond. Over de vermaledijde N-weg, zo’n hinderlijk obstakel tijdens het wandelen zoeven we weer comfortabel terug naar het sinds 1575 nogal uitgedijde Amsterdam en de wijk waar indertijd alleen uitgestrekt veen en weilanden lagen.
Praktische informatie
Polder Katwoude : Palingroute
14,5 km
startpunt: Grote kerk Monnickendam
Parkeren: De Zarken bij Grote Kerk
Ov-halte: Grote kerk
Horeca :Hotel van der Valk bij Zedde, IJssalon Willem Honigh bij de Kathammer molen, eetcafé De Zeilhoek in Katwoude en diverse gelegenheden in Monnickendam.
Routebeschrijving: Wandelknooppunten 7 -30 – 38 – 35 – 24 -25 – 28 – 79 – 27 – 29 – 31 – 7
Bron: De mooiste netwerkwandelingen : Waterland en Zaanstreek
Vladimir Mars ; Rutger Burgers ; Menno Zeeman
Elmar: ISBN 9789038946544