Van Lennp, op de voet gevolgd
Het begon met het schematische kaartje.
Het begon met een schematisch kaartje van de wandelroute van Jakob van Lennep en Dirk van Hogendorp in de tweede editie van De zomer van 1823 : Lopen met Van Lennep. Het boek van Geert Mak en Maria Mathijsen waarin ze het reisverslag uit 1823 van Jakob Van Lennep bezorgden. Het verscheen oorspronkelijk in 2000. Er was een televisieserie bij, die ik met aandacht had gevolgd. Toen al was ik nieuwsgierig naar de precieze route, maar dat zakte ook weer naar de achtergrond.
Toen mijn oog bijna 20 jaar later op het kaartje in de herdruk viel laaide de belangstelling onmiddellijk weer op. Daarnaast is het internet ook 20 jaar verder en was het een eitje om een inzoombare kaart uit de tijd van Van Lennep te consulteren. Samen met de tekst uit het boek is een bevredigende reconstructie van de route samen te stellen.
Er kwam een verlangen op om de route na te lopen. Daar ben ik aan begonnen, zonder te weten of ik het ooit zal afmaken. Waar het mij om gaat is om te kijken wat er nog rest van de wegen, het landschap, de stadjes en de dorpjes die zij hebben aangedaan. Wat is er nog met mijn ogen te zien, wat Jakob en Dirk ook hebben aanschouwd.
Oude wegen
Ik heb een zwak voor oude wegen. Ik wandel graag en het liefst weken achter elkaar. Op trektochten over lange-afstandspaden door oud landschap, voel ik me al snel verbonden met de mensen voor mij die honderden jaren geleden over dezelfde wegen liepen. Langs oude wegen ligt de geschiedenis voor het oprapen. Die mix van cultuur en natuur vind ik aantrekkelijk. Mooi gelegen kerkjes, oude boerderijen, kleinschalig landschap waarin de menselijke maat nog herkennen is, wuivend riet en ruisende populieren. Mijn ideale Nederland is die uit de Verkade-albums. Ik weet dat vroeger niet alles beter was, in tegendeel, maar het idee van het Nederland van voor de auto, de snelwegen, de ruilverkaveling, de intensieve landbouw, de megastallen en de bedrijventerreinen, vind ik paradijselijk.
Er rijzen natuurlijk ook onmiddellijk problemen. De aanwijzingen uit het reisverslag zijn niet altijd precies genoeg, maar dat is niet het ergste. Het ergste is dat belangrijke wegen uit 1823 nu deels van een dikke laag asfalt zijn voorzien. Het zijn de wegen waar je het minst graag vertoont als wandelaar. Snelwegen, of kaarsrechte provinciale wegen met of zonder saai fietspad ernaast. Bij de door mij gekozen route, heb ik dan ook zonder veel bedenkingen gekozen voor een aantrekkelijkere route als me dat wandeltechnisch beter uitkwam.
De route
Hun voettocht begint in Amsterdam. Ze lopen door Noord-Holland, steken vanaf Enkhuizen de Zuiderzee over en trekken uitgebreid door Friesland Groningen en Drenthe. Daarna zakken ze af door Overijsel en Gelderland. Ze reizen onder de Veluwe door (nog grotendeels wildernis) en maken dan wat onlogische bewegingen door het rivierengebied. Tegen die tijd is wel duidelijk geworden dat de jongens elkaar eigenlijk helemaal niet liggen en elkaar zat worden. Ze wandelen ook niet zo veel meer en nemen steeds vaker de trekschuit of de koets. Ze trekken Utrecht in en lijken in Amersfoort koers naar Amsterdam te zetten, maar plotseling maken ze een haakse beweging naar het zuiden. Volgens Geert mak is de enige logische verklaring dat ze van de vader van Dirk een brief hebben ontvangen met daarin het verbod om nu al terug te keren. Ze zijn immers op pad gestuurd voor een inspectietocht door het hele land en de zuidelijke provincies horen daarbij. Dus gaan ze door, waarschijnlijk tegen heug en meug. Het laatste stuk raffelen ze dan ook af. Gelopen wordt er nauwelijks meer, ze reizen in een vrijwel rechte lijn naar Vlissingen en in een zo nodig nog rechtere lijn naar Den Haag, waar Dirk woont. Het dagboek van Jakob is afgebroken tussen Nijmegen en Den Bosch. De rest van hun tocht is beschreven in brieven naar zijn zus Antje.
De langere stukken die Jakob en Dirk per trekschuit of postkoest afleggen laat ik voorlopig even liggen. Die komen wellicht nog als fietstochtjes of anderszins aan bod. Vooralsnog heb ik aan wandelkilometers meer dan genoeg.
Ik loop delen van de route kriskras door het land. Soms als dagtochtje, soms meerdere dagen achter elkaar. Het is maar net hoe het uitkomt. Het doorlopend nummeren van de gelopen etappes is dan ook een ‘work in progress’, maar op deze pagina presenteer ik ze in de volgorde van de tocht uit 1823. Wanneer dit project tot een afronding komt, zal de nummering definitief worden.
Voor de achtergrondinformatie leun ik stevig op het boek, de tv-serie en de radio-uitzendingen van de RVU uit 2000, die allemaal te vinden zijn op de website: dezomervan1823.nl.